Stosownie do treści art. 456 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (dalej jako „Pzp”), zamawiający może odstąpić od umowy w sprawie zamówienia publicznego:
- w terminie 30 dni od dnia powzięcia wiadomości o zaistnieniu istotnej zmiany okoliczności powodującej, że wykonanie umowy nie leży w interesie publicznym, czego nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy, lub dalsze wykonywanie umowy może zagrozić podstawowemu interesowi bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwu publicznemu;
- w przypadku zaistnienia co najmniej jednej z następujących okoliczności:
- dokonano zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego z naruszeniem art. 454 i 455 Pzp – w części, której zmiana dotyczy,
- wykonawca w chwili zawarcia umowy podlegał obligatoryjnemu wykluczeniu na podstawie przepisów art. 108 ustawy Pzp,
- Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, w ramach procedury przewidzianej w art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, że Rzeczpospolita Polska uchybiła zobowiązaniom, które ciążą na niej na mocy Traktatów, dyrektywy 2014/24/UE, dyrektywy 2014/25/UE i dyrektywy 2009/81/WE, z uwagi na to, że zamawiający udzielił zamówienia z naruszeniem prawa Unii Europejskiej.
Istotna zmiana okoliczności.
Istotna zmiana okoliczności powoduje, że dalsza realizacja zamówienia jest bezcelowa dla interesu publicznego. Jest to zmiana znacząca, będącą następstwem zdarzeń występujących bardzo rzadko, niezwykłych, nieobjętych zwykłym ryzykiem kontraktowym, z którym powinni się liczyć kontrahenci. (Wyrok SA w Warszawie z 7.07.2011 r., I ACa 13/11)
Interes publiczny.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30.06.2022 r., II CSKP 609/22, „Interesu publicznego nie można utożsamiać z interesem zamawiającego. To pojęcie należy postrzegać jako potrzebę ogółu lub określonej grupy społecznej. Powinien on być ponadto pojmowany jako cel, dla którego zaspokojenia miało być realizowane określone zamówienie. Interes publiczny ma zatem doniosłe znaczenie dla ogółu ludzi.”
Nieprzewidywalność w chwili zawarcia umowy.
Urząd Zamówień Publicznych w Komentarzu do ustawy Pzp (wyd. II) wskazał, że: „Użycie zwrotu „nie można było przewidzieć” należy traktować jako warunek obiektywnej nieprzewidywalności dla rozsądnego uczestnika obrotu prawnego, nie zaś nieprzewidywalności dla konkretnego zamawiającego, a tym bardziej samego faktu nieprzewidzenia przez tego zamawiającego ewentualnych zmian okoliczności. Miernik wymaganej staranności w antycypowaniu potencjalnych zmian okoliczności dla zamawiającego należy ustawić na poziomie wyższym, właściwym dla podmiotów profesjonalnych.”
Zmiana umowy z naruszeniem art. 454 i 455 ustawy Pzp.
Przepisy art. 454 i 455 Pzp regulują postępowanie w przypadku zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego. Art. 454 Pzp wprowadza zasadę, zgodnie z którą istotna zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego wymaga przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Z kolei przepis art. 455 Pzp wskazuje przypadki, kiedy zmiana umowy nie wymaga przeprowadzenia nowego postępowania. Zatem w przypadku zmiany umowy z naruszeniem ww. przepisów, zamawiający ma możliwość odstąpić od umowy w tej części, której zmiana dotyczy.
Wskazać należy, że w przypadku odstąpienia od umowy przez zamawiającego na podstawie art. 456 ust. 1 Pzp, wykonawcy przysługuje wyłącznie wynagrodzenie za wykonaną część umowy.
Dodatkową przesłankę odstąpienia od umowy przez zmawiającego wprowadza art. 465 ust. 7 Pzp, zgodnie z którym konieczność wielokrotnego dokonywania bezpośredniej zapłaty podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy lub konieczność dokonywania bezpośrednich zapłat na sumę większą niż 5% wartości umowy może stanowić podstawę odstąpienia od umowy.
Podkreślić także należy, że w związku z odesłaniem do stosowania przepisów Kodeksu cywilnego przewidzianym w art. 8 ust. 1 Pzp w odniesieniu do umów, podstawę do odstąpienia od umowy mogą stanowić także przepisy tejże ustawy, np. art. 491 i nk.c. lub ustalone przez strony postanowienia umowne.
Autorką tekstu jest aplikantka radcowska Kamila Panek
Fotografia objęta jest wolną licencją i pochodzi z serwisu Pexels